Thuốc Corticoid là nhóm thuốc hormon tuyến vỏ thượng thận, có tác dụng chống viêm, chống dị ứng và ức chế miễn dịch. Đây là nhóm thuốc quan trọng, có nhiều ý nghĩa trong điều trị. Tuy nhiên đây cũng là nhóm thuốc được xếp vào nhóm các thuốc có nhiều tác dụng phụ nghiêm trọng. Chính vì thế, để sử dụng nhóm thuốc này cần thận trọng và tuân thủ đúng các nguyên tắc sử dụng thuốc corticoid.
 |
| Nguyên tắc sử dụng thuốc corticoid |
Nguyên tắc 1: Chỉ sử dụng khi có chỉ định của bác sỹ
Thuốc corticoid là thuốc kê đơn, việc mua bán, sử dụng nhóm thuốc này phải có đơn của bác sỹ. Đây không đơn thuần là vấn đề thực hiện đúng quy định mà nó thực sự cần thiết vì sức khỏe của chính người bệnh.
Tuy nhiên trong thực tế, việc sử dụng nhóm thuốc này ở Việt Nam hiện nay rất bừa bãi. Thuốc corticoid được bán vô tội vạ ở các nhà thuốc, quầy thuốc mà không cần đơn của bác sỹ. Điều này thực sự nguy hiểm bởi vì nhóm thuốc này có nhiều tác dụng phụ nghiêm trọng mà người bệnh, thậm chí người bán thuốc không biết hoặc không lường hết được. (Xem thêm: Tác dụng phụ của thuốc Corticoid).
Nguyên tắc 2. Sử dụng liều thấp nhất có hiệu quả trong thời gian ngắn nhất
Liều dùng của thuốc Corticoid khá phức tạp. Nó phụ thuộc vào loại bệnh, mức độ nặng nhẹ của bệnh, giai đoạn tiến triển của bệnh và đáp ứng của người bệnh với thuốc. Chính vì thế, để có liều điều trị hợp lý thì bác sỹ cần có kinh nghiệm điều trị. Nguyên tắc đặt ra là sử dụng liều thấp nhất có hiệu quả, sử dụng trong thời gian ngắn nhất. Điều này giúp hạn chế tối đa tác dụng phụ của nhóm thuốc Corticoid.
Nguyên tắc 3. Dùng thuốc vào buổi sáng và cách ngày đối với điều trị dài ngày
Đối với bệnh cần dùng thuốc corticoid dài ngày thì nên dùng thuốc vào buổi sáng và cách ngày (hai ngày dùng một lần). Điều này phù hợp với nhịp sinh học của cơ thể, hạn chế tác dụng phụ ức chế trục dưới đồi- tuyến yên- tuyến thượng thận của cơ thể.
Trong điều kiện sinh lý bình thường, tuyến vỏ thượng thận tiết ra hormon cortisol. Nồng độ cortisol trong máu tăng dần từ 4 giờ sáng đến 8 giờ sáng thì đạt cực đại sau đó giảm dần. Chính vì thế việc uống hoặc tiêm thuốc corticoid vào buổi sáng, tốt nhất là 8 giờ sáng và cách ngày là phù hợp với nhịp sinh lý của cơ thể, hạn chế được tác dụng phụ ức chế trục dưới đồi- tuyến yên- thượng thận.
Nguyên tắc 4. Thuốc corticoid thường chỉ điều trị triệu chứng, chỉ sử dụng khi cần thiết
Trong đa số trường hợp, thuốc corticoid chỉ có tác dụng điều trị triệu chứng, không có tác dụng điều trị căn nguyên bệnh. Ví dụ, uống thuốc corticoid có thể làm mất triệu chứng mẩn ngứa, dị ứng nhưng không có khả năng loại bỏ nguyên nhân gây dị ứng là các dị nguyên. Trường hợp khác, thuốc corticoid có thể giảm đau xương khớp do có tác dụng kháng viêm nhưng không thể điều trị dứt điểm được bệnh viêm xương khớp, thậm chí còn làm nặng thêm tình trạng bệnh hoặc gây lệ thuộc thuốc.
Vì thế trong đa số trường hợp, việc điều trị cốt yếu vẫn phải là điều trị nguyên nhân gây ra bệnh. Thuốc corticoid chỉ là biện pháp điều trị triệu chứng, thường có ý nghĩa trong các bệnh cấp tính hoặc đợt cấp của bệnh mãn tính. Việc lạm dụng thuốc corticoid không khỏi được bệnh, ngược lại có thể gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng.
Nguyên tắc 5. Khi điều trị dài ngày với thuốc corticoid, không được dừng thuốc đột ngột
Dùng thuốc corticoid dài ngày (từ 2 tuần trở lên), không được dừng thuốc đột ngột. Khi cần dừng thuốc thì phải giảm liều từ từ. Điều này giúp cho cơ thể thich nghi dần dần, không gây sốc, giảm thiểu nguy cơ suy thượng thận.
Nguyên tắc 6. Không được chủ quan với thuốc corticoid dùng ngoài
Các thuốc corticoid dùng ngoài như thuốc tra mắt, kem bôi da cũng có thể gây nên những tác dụng phụ nghiêm trọng. Thuốc tra mắt corticoid có thể gây tăng nhãn áp, đục thủy tinh thể, thủng giác mạc nếu như dùng không đúng cách, đúng bệnh. Lạm dụng kem bôi da chứa corticoid (như trangala, eumovate, temprosone, flucinar,...) gây teo da, mỏng da, chùng nhão da, mụn trứng cá tại vị trí bôi. Ngoài ra các dạng thuốc corticoid dùng ngoài cũng có thể gây tác dụng phụ trên toàn thân nếu dùng trên diện rộng trong thời gian dài hoặc bôi thuốc ở những vị trí da mỏng, da trẻ em.
Trên đây là 6 nguyên tắc cơ bản khi sử dụng thuốc corticoid. Việc tuân thủ nguyên tắc sử dụng thuốc corticoid là hết sức cần thiết để đảm bảo hiệu quả điều trị và hạn chế các tác dụng phụ đáng sợ của nhóm thuốc này.
